Akebia - czekoladowe pnącze

Akebia pochodzi z dalekiego wschodu (Chiny, Japonia, Korea). Jest szybko rosnącym, pnącym krzewem owijającym się pędami wokół podpór. W Polsce uprawiane są dwa gatunki akebii: akebia pięciolistkowa i akebia trójlistkowa.

Akebia pięcioliskowa dorasta do 5-10 m wysokości, wytwarzając rocznie 1-3 m przyrosty. Ciemnozielone liście są bardzo dekoracyjne - złożone z 3-5 listków, półzimozielone, opadają dopiero po silnych mrozach. Przy pierwszych przymrozkach wybarwiają się na purpurowo.

Kwiaty są rozdzielnopłciowe, jednopienne (na tej samej roślinie są osobno kwiaty męskie i żeńskie). Zebrane są w nieduże grona składające się z większych (2-3 cm średnicy), czekoladowopurpurowych kwiatów żeńskich i mniejszych (0,5-1 cm) różowych kwiatów męskich. Kwiaty wydają lekki korzenny zapach, co może być dodatkową atrakcją, gdy akebia rośnie koło okna, furtki lub oplata altanę. Rozwijają się w końcu kwietnia – maju.

W październiku dojrzewają niezwykłe owoce przypominające kształtem grube parówki. Są to podłużne jagody długości 10-13 cm, zebrane najczęściej po 2-3 (czasem dużo więcej) w owocostany. Z zewnątrz są fioletowe, a po dojrzeniu pękają odsłaniając biały miąższ z czarnymi pestkami. Miąższ nadaje się do jedzenia - jest smaczny, słodki, z melonowatym posmakiem. Akebie najobficiej owocują, gdy nastąpi zapylenie krzyżowe, dlatego w pobliżu siebie dobrze jest sadzić różne odmiany lub gatunki. Chcąc zwiększyć plon owoców, można kwiaty zapylić samemu w pełni rozkwitu pocierając kwiaty męskie jednej odmiany o kwiaty żeńskie innej odmiany.

Poza gatunkiem w uprawie znajduje się kilka odmian akebii pięciolistkowej:

• 'Alba' – odmiana o białych kwiatach żeńskich i męskich oraz biało-zielonych owocach;
• 'Silver Bells' – odmiana o białych, dzwonkowatych, męskich kwiatach z różowo purpurowymi pręcikami. Jej kwiaty żeńskie są jasnoróżowopurpurowe i mają ciemnoczekoladowy słupek. Owoce są białawozielone, jaśniejsze niż u gatunku;
• 'Variegata' – odmiana o zielonych liściach z białymi plamkami i smugami oraz jasnoróżowych kwiatach. Białe przebarwienia na liściach są lepiej widoczne w miejscach dobrze oświetlonych. Owoce są mniejsze niż u gatunku i podobnie jak liście mają białe przebarwienia. Odmiana rośnie słabiej od gatunku. Pojawiające się zielono listne pędy powinno się usuwać.

Akebia trójlistkowa rośnie słabiej niż akebia pięciolistkowa, osiąga 4-5 m wysokości przyrastając rocznie 1-2 m. Jej sezonowe liście są złożone z 3 większych listków o pofalowanych brzegach. Owoce są większe niż u akebii pięciolistkowej (do 15 cm długości). Akebia trójlistkowa jest trochę wrażliwsza na mrozy od akebii pięciolistkowej.

Wymagania

Akebia może rosnąć prawie na każdym stanowisku, ale nie lubi cienia i bezpośredniego, silnego słońca w południe. Rosnąć może na każdej przeciętnej glebie. Akebia jest w Polsce wystarczająco mrozoodporna. W ostre zimy może przemarznąć do granicy śniegu, ale wiosną nowe pędy łatwo odrastają z podstawy.

Zastosowanie

Dzięki szybkiemu wzrostowi i ładnym, gęsto ułożonym, zdrowym liściom, może stworzyć szybko osłonę lub miejsce ocienione. Świetnie nadaje się do tworzenia osłon, obsadzania altan, pergoli, bramek czy ogrodzeń ale może wspinać się po drzewach (trzeba uważać aby ich nie zagłuszyła), obrastać podpory przy ścianach, lub być stosowana jako roślina okrywowa. Akebia wygląda egzotycznie nadając ogrodowi wschodni charakter.