Celastrus - dławisz

Dławisz jest najcenniejszym pnączem o ozdobnych owocach. Jest odporny, ma małe wymagania i silnie rośnie, dlatego doskonale nadaje się do stosowania w słabo pielęgnowanych ogrodach i zieleni miejskiej.

Celastrus orbiculatus (fot. Sz. Marczyński)

Celastrus należy do rodziny Celastraceae – dławiszowate. W obrębie tego rodzaju występuje około 30 gatunków, głównie w rejonach podzwrotnikowych. Polskie warunki klimatyczne może znieść kilka z nich, ale stosowany powszechnie jest tylko Celastrus orbiculatus – dławisz okrągłolistny. W niektórych kolekcjach można spotkać również Celastrus scandens– dławisz amerykański. Oba te gatunki mają silnie rosnące, wijące się pędy i są roślinami dwupiennymi. Ich kwiaty są niepozorne, białe lub zielonkawe, zebrane w kwiatostanach.

Owoce występują tylko na roślinach żeńskich zapylonych przez sąsiadujące rośliny męskie. Owocem jest żółta, kulista torebka pękająca na 3 części. Wypełniają ją ściśle do siebie przylegające nasiona w czerwonych lub pomarańczowych osnówkach. Po pęknięciu torebek ich żółte wywinięte łuski ładnie kontrastują z czerwonym lub różowym wnętrzem. Są ozdobne przez kilka miesięcy i świetnie nadają się do suchych bukietów i dekoracji pomieszczeń.

Celastrus orbiculats – dławisz okrągłolistny pochodzi z Japonii, Chin i Korei. Bardzo bujnie rośnie osiągając 12 m. Jego pędy są pokryte licznymi, drobnymi pąkami z ostrymi, kłującymi łuskami. Liście są zielone okrągławe lub eliptyczne z karbowano-opiłkowatymi brzegami, jesienią przybierające intensywnie żółtą barwę. Kwiaty zebrane są najczęściej w kątach liści.

Celastrus orbiculatus (fot. Sz. Marczyński)

W uprawie spotyka się odmiany:

• 'Diana' – owocujący obficie klon żeński (zawiązuje owoce tylko wtedy jeśli w pobliżu rośnie roślina męska mogąca zapylić jego kwiaty).
• 'Hercules' – klon męski, dobry zapylacz dla roślin żeńskich, również z odmiany ‘Diana’.

Celastrus scandens – dławisz amerykański występuje w Ameryce Północnej. Słabiej rośnie od dławisza okrągłolistnego – osiągając około 7 m wysokości. W Polsce jest rzadko stosowany, gdyż w naszym klimacie wytwarza tylko nieliczne owoce. Kwiaty zawiązuje w szczytowych wiechach, co odróżnia go od dławisza okrągłolistnego.

Wymagania

Dławisz może rosnąć na wszystkich glebach, również przesychających. Lepiej jeśli posadzony jest na glebach ubogich, gdyż na żyznych może się nadmiernie rozrastać. Dobrze adoptuje się do różnego pH gleby. Znosi miejsca półcieniste, ale najlepiej rośnie i owocuje na słońcu. Jest mrozoodporny. Rzadko atakują go szkodniki lub choroby. Dobrze znosi cięcie.

Celastrus orbiculatus nad wejściem do bloku na warszawskim Ursynowie (fot. Sz. Marczyński)

Zastosowanie

Dobrze nadaje się do pokrywania wysokich ogrodzeń, mocnych konstrukcji (altan, pergoli, łuków, szpetnych budowli itp.), jest dobrą rośliną do tworzenia ekranów dźwiękochłonnych przy drogach i autostradach. Sadząc go trzeba pamiętać, że dławisz wspina się owijając dookoła podpór. Wygląda bardzo interesująco obrastając stare pnie lub wspinając się po dużych drzewach.

Nie powinien być jednak sadzony w pobliżu krzewów, małych drzew i roślin iglastych, gdyż może je obrosnąć zbyt silnie i zagłuszyć. Stąd wywodzi się jego polska nazwa - dławisz. Posadzony w odpowiednim miejscu i w razie potrzeby przycinany, zdobi nie stanowiąc zagrożenia dla innych roślin.

Powinno się sadzić tylko odmiany dławisza rozmnażane wegetatywnie, pochodzące z pewnych źródeł. Zapewniają one najlepszy wzrost i owocowanie. Należy unikać sadzenia, często spotykanych w sprzedaży, mało wartościowych roślin rozmnażanych z nasion, o nieznanej płci.

Celastrus orbiculatus na warszawskiej bibliotece uniwersyteckiej (fot. Sz. Marczyński)

Celastrus orbiculatus 'Hercules'(fot. Sz. Marczyński)

Celastrus orbiculatus na pergoli w ogrodzie BUW (fot. Sz. Marczyński)

Celastrus orbiculatus na pergoli w ogrodzie BUW (fot. Sz. Marczyński)

Celastrus orbiculatus na siatce (fot. Sz. Marczyński)

Celastrus orbiculatus na budynku S.G.G.W. w Warszawie (fot. Sz. Marczyński