Parthenocissus - winobluszcz

Winobluszcze należą do rodziny Vitaceae – winoroślowate. Jeszcze niedawno nie stanowiły osobnego rodzaju i były zaliczane do rodzaju Vitis lub Ampelopsis. Obecnie znanych jest 15 gatunków winobluszczy występujących we wschodniej Azji i Ameryce Północnej.

Parthenocissus quinquefolia jesienią

Winobluszcze są silnymi pnączami osiągającymi wysokość 10-20 m (1-2 m przyrostu rocznie). Wspinają się za pomocą wąsów czepnych, czasami zakończonych przylgami, pozwalającymi na samodzielne przytrzymywanie się płaskich i nawet bardzo gładkich powierzchni.

Pędy lekko się wiją co umożliwia dodatkowe wsparcie o podpory. Główną ozdobę winobluszczy stanowią liście, najczęściej zielone latem, a przebarwiające się jesienią na szkarłatny, rzadziej żółty kolor. Są one dłoniastozłożone z 3-5 listków lub pojedyncze, płytko klapowane. Kwiaty rozwijają się w lipcu – sierpniu. Są niepozorne, zielonożółte, najczęściej ukryte pod liśćmi. Owocami są małe (3-6 mm średnicy), fioletowoczarne, omszone białawym, woskowym nalotem, niejadalne jagody, czasem osadzone na czerwonych szypułkach. Na roślinach są widoczne od września do grudnia, jeśli wcześniej nie zjedzą ich ptaki. Wyglądają malowniczo, zwłaszcza po opadnięciu liści.

Pielęgnacja

Winobluszcze nie wymagają specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych z wyjątkiem przycinania pędów, które nadmiernie się rozrosły. Jeśli planujemy silne cięcie korygujące najlepiej wykonać jest je wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji.

Wymagania

Winobluszcze nie mają specjalnych wymagań glebowych, akceptują przeciętne gleby. Najlepiej rosną i wybarwiają się na stanowiskach słonecznych, ale jeśli jesienne przebarwienie liści nie jest dla nas priorytetem, z powodzeniem możemy sadzić je również w półcieniu.

Zastosowanie

Winobluszcze należą do najczęściej stosowanych pnączy zarówno w ogrodach prywatnych jak i w zieleni publicznej. Nadają się świetnie do:

• porastania ścian budynków, które osłaniają przed deszczem, wiatrem i słońcem;
• pokrywania wszelkiego rodzaju ogrodzeń - murów, siatek, ekranów dźwiękochłonnych;
• tworzenia osłon i maskowania brzydkich budowli i konstrukcji np. śmietników, garaży, magazynów, baraków;
• stosowania jako rośliny okrywowe, nawet na bardzo dużych powierzchniach;
• porastania pni drzew, latarń, słupów, kolumn;
• tworzenia miejsc cienistych po obrośnięciu kostrukcji w postaci altan, pergoli, łuków i bramek.

Gatunki i odmiany

• Parthenocissus inserta - winobluszcz zaroślowy - bardzo podobny do winobluszcza pięciolistkowego, często z nim mylony i sprzedawany pod błędną nazwą. Ma wąsy pozbawione przylg, dlatego nie jest samoczepny. Ma liście pięciolistkowe, ze stosunkowo szerokimi listkami, grubo ząbkowanymi, często błyszczącymi na górnej stronie, intensywnie, czerwono barwiącymi się jesienią. Rośnie silnie dorastając do wysokości 10-20 m (przyrastając 1-2 m rocznie). Winobluszcz zaroślowy jest mniej wymagający i bardziej mrozoodporny od winobluszczu pięciolistkowego. Świetny do rekultywacji i sadzenia w trudniejszych warunkach. Szczególnie przydatny do porastania siatek, altan czy pergoli, do stosowania jako roślina okrywowa oraz do sadzenia wszędzie tam gdzie nam zależy aby pnącze nie wspinało się samo po sąsiadujących murach.

• Parthenocissus quinquefolia - winobluszcz pięciolistkowy - silne, powszechnie stosowane pnącze, nazywane często dzikim winem. Rośnie silnie osiągając wysokość 10-20 m (przyrastając 1-2 m rocznie). Ma liście pięciolistkowe, ząbkowane, matowozielone na górnej stronie, a sine na spodzie, ładnie szkarłatno barwiące się jesienią. Akceptuje przeciętne gleby, może rosnąć w słońcu i półcieniu, jest odporne na choroby i szkodniki oraz całkowicie mrozoodporne. Nadaje się dobrze do stosowania zarówno w zieleni publicznej jak i w ogrodach prywatnych. Nadaje się do stosowania przy ścianach, wszelkiego rodzaju podporach oraz jako roślina okrywowa.

Parthenocissus tricuspidata - fot. J.Borowski

• STAR SHOWERS 'Monham' – nowa odmiana o atrakcyjnych, biało-zielonych liściach latem, z różowymi cieniami w czasie chłodnej pogody, ładnie przebarwiającymi się jesienią, gdy białe części liści stają się na różowe, a zielone - szkarłatne. Ma wąsy z przylgami umożliwiającymi samodzielne wspinanie się po ścianach. Rośnie słabiej od gatunku osiągając 3-6 m wysokości (0,5-1 m przyrostu rocznie). Najlepiej się czuje i najładniej wygląda w miejscach dobrze oświetlonych, ale osłoniętych od silnego słońca i wiatru. Lubi wysoką wilgotność powietrza. Odmiana szczególnie przydatna do rozbijania monotonii zieleni, rozjaśniania ciemnych miejsc i tworzenia zestawień barwnych. Nadaje się do stosowania przy murach, pergolach i wszelkiego rodzaju podporach ogrodowych.
• REDWALL™ 'Troki' - polska odmiana o ładnych, dużych, błyszczących, pięciolistkowych liściach, zielonych latem, a purpurowych jesienią. Wybarwienie jest ładniejsze, a przebarwione liście dłużej utrzymują się na roślinie zanim opadną, niż u gatunku czy odmiany murowej. Silne pnącze, samoczepiające się murów za pomocą wąsów czepnych z przylgami. Osiąga wysokość 10-20m (przyrasta 1-2m rocznie). Całkowicie mrozoodporne, mało wymagające, zdrowe. Szczególnie przydatne do obsadzania ogrodzeń, ale nadaje się również do sadzenia przy murach, altanach, pergolach i różnych podporach. Można stosować na balkonach, lub jako roślinę okrywową.
• var. engelmannii - winobluszcz Engelmanna - popularna samoczepna odmiana winobluszczu z licznymi przylgami na końcach wąsów czepnych, umożliwiającymi dobre wspinanie się po gładkich powierzchniach. Liście złożone z pięciu listków: eliptycznych, ostro zakończonych, ząbkowanych na brzegach, ciemnozielonych, matowych na górnej stronie, a jasnozielonych na spodniej, szkarłatno barwiących się jesienią.
  
• var. murorum - odmiana murowa - odmiana o silnie rozgałęzionych wąsach czepnych, zakończonych 6-12 przylgami, mocno przytwierdzającymi się do podpór. Liście złożone z pięciu listków. Szczególnie dobra do obrastania ścian, ale z powodzeniem może wspinać się po innych podporach np. pniach, słupach, siatkach, altanach, bramkach. Można stosować jako roślinę okrywową. Całkowicie mrozoodporna.
• 'Yellow Wall'^PBR - odmiana o dużych, matowych liściach, zielonych latem, a co nietypowe - przebarwiających się na żółto jesienią. Doskonała do zestawień kolorystycznych.

• Parthenocissus tricuspidata - winobluszcz trójklapowy - jest efektownym, powszechnie stosowanym, silnie rosnącym pnączem dorastającym do wysokości 10-20 m (1-2 m przyrostu rocznie). Ma liście pojedyncze z 3 klapami, sztywne, ciemnozielone, błyszczące, pięknie przebarwiające się jesienią na różne odcienie czerwieni i pomarańczu, ładnie dachówkowato ułożone. Podpór przytrzymuje się rozgałęzionymi wąsami zakończonymi 5-12 przylgami, bardzo silnie przywierającymi do każdego podłoża, nawet bardzo gładkiego.
  Najlepiej rośnie i najładniej wygląda na stanowiskach słonecznych, ale dobrze sobie radzi również na stanowiskach półcienistych, choć wybarwienie jesienne będzie tam uboższe. Akceptuje większość przeciętnych gleb. Ma ograniczoną mrozoodporność i w ostrzejsze zimy może przemarzać. Nadaje się do stosowania w rejonach o łagodniejszym klimacie.
  Świetny do obsadzania ścian, do których płasko przylega, altan, pergoli, bramek, pni drzew czy słupów. Może być stosowany jako roślina okrywowa. Bardzo dobre pnącze do stosowania zarówno w zieleni publicznej jak i w prywatnych ogrodach.
  • 'Diamond Mountains' syn. 'Korea' – średnio silnie rosnąca odmiana o ładnych liściach: grubo ząbkowanych, okrągławych, pofalowanych na brzegach, ciemnozielonych latem, a ciemnopurpurowych jesienią.
  • 'Green Spring' – odmiana o dużych, błyszczących liściach z lekko zaczerwienionymi nerwami, barwiącymi się jesienią na kolor ciemnopurpurowy. Młode pędy i liście są purpurowoczerwone.
  • 'Lowii' –  zwarta, nisko rosnąca, drobnolistna odmiana, osiągająca ok 4 m wysokości. Liście dużo mniejsze niż u gatunku, pojedyncze, 3-7 klapowe, brzegiem grubo ząbkowane, błyszczące, ciemnozielone latem, jesienią ładnie przebarwiają się na ciemnopurpurowy kolor.
  • 'Veitchii' – najczęściej stosowana odmiana, ma liście trochę mniejsze niż u gatunku, ale bardziej błyszczące. Młode liście i pędy są czerwonawe.