Słodko-gorzkie jagody

• 

Psiankę słodkogórz (Solanum dulcamara) z rodziny psiankowatych (Solanaceae) najczęściej można spotkać na brzegach wód oraz w wilgotnych zaroślach i lasach łęgowych. Ma postać półkrzewu dorastającego do 2 m wysokości.

 

Liście, kwiaty i owoce psianki słodkogórz. Za: W. K. Warlich, Russkija liekarstwiennyja rastienija, S.-Pietierburg 1901, tabl. 79. Archiwum OBUWr.

Pęd główny jest na dole zdrewniały i pokryty szarą korą, natomiast w części górnej, podobnie jak pędy boczne, zielny. Pędy płożą się lub pną. Masywne korzenie, często guzowate, mocno się rozgałęziają. Ułożone naprzemianlegle liście są niepodzielone, dość zmienne w kształcie, przeważnie sercowato-jajowate, zaostrzone.

Fioletowe, czasem białe kwiaty zebrane są w szczytowe lub boczne podbaldachy. Korona ma 6–8 mm długości; odstaje poziomo, a z czasem odwija się brzegiem do tyłu. Drobnym kwiatom urody dodają złociste pylniki. Psianka kwitnie od czerwca do sierpnia.

Apetycznie wyglądające owoce psianki mogą być niebezpieczne. Archiwum OBUWr.

 Owocem jest jajowata, soczysta jagoda, najpierw zielona, potem szkarłatna, lśniąca. Zwisa na szypułce długości 1 cm. Białe nasiona mają kształt nerkowaty. Psianka słodkogórz ma właściwości lecznicze wykorzystywane dotychczas przede wszystkim w medycynie ludowej.

Regionalnie znana jest pod nazwami: psinka, pszonka czerwona, słodkogórz.

Surowcem są wierzchołki pędów zbierane w okresie kwitnienia oraz dojrzewające we wrześniu owoce. Zawierają glikoalkaloidy (np. solanina) i glikozydy (np. dulkamaryna), śluzy, garbniki, saponiny, sole mineralne.

 

„Jagody mają moc odurzającą, jadowitą. (…) Ale roślina zażywana podług prawideł sztuki medycznej nader skutecznie leczy reumatyzmy, wysypki skórne. Przeciw liszajom skutkuje dzielnie, szczególnie działa na drogi urynowe i wypróżnianie uryny. Niemniej skuteczną jest w opuchlinie wodnej i wrzodach rakowatej natury, dobrze zastępuje wszelkie drogie zagraniczne rośliny” (Józef Gerald-Wyżycki).

W ziołolecznictwie ludowym psianka słodkogórz ma zastosowanie głównie przy rozmaitych chorobach skórnych (także cellulitis) oraz chorobach układu oddechowego (ma bardzo silne działanie wykrztuśne) – głównie przy bronchicie, kokluszu, grypie i astmie. Odwar z łodyg psianki stosuje się w leczeniu przeziębień pęcherza moczowego, biegunki, żółtaczki, gośćca; jest też dobrym środkiem przeciwrobaczym. Odwar z jagód łagodzi bóle migrenowe i napady padaczki. Ostatnio psianka zwróciła uwagę naukowców jako źródło surowca do produkcji preparatów sterydowych.

Ze względu na toksyczne właściwości absolutnie zakazane jest leczenie bez wiedzy i zgody lekarza. Objawy zatrucia to oszołomienie, niepewny, chwiejny chód, rozszerzenie źrenic i biegunka. Silne zatrucie grozi śmiercią.

JOLANTA KOCHANOWSKA
Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego
www.biol.uni.wroc.pl

Artykuł w oryginale można przeczytać w piśmie "Ogród Wita" wrzesień 2010