Pogromca piegów

• 

Ogórek siewny (Cucumis sativus) należy do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae) i najprawdopodobniej wywodzi się od dzikiego gatunku Cucumis hardwickii, rosnącego u podnóża Himalajów.

Uprawiany był już 3000 lat temu w Indiach, od VI wieku naszej ery w Chinach, znano go także w Egipcie, Grecji i Rzymie. Obecnie spotyka się go w całym pasie strefy umiarkowanej i subtropikalnej.

Ogórek jest szybko rosnącą rośliną jednoroczną. Jego łodygi, ścieląc się po podłożu, osiągają 5 m długości. Liście są duże, dłoniaste, 5-klapowe, szorstko owłosione, o brzegach piłkowanych. Jasnożółte, dzwonkowate kwiaty wyrastają w kątach liści: męskie w pęczkach, natomiast żeńskie pojedynczo lub parami. Okres kwitnienia zaczyna się w kwietniu, a kończy w sierpniu. Owoc typu jagody ma kształt owalny, podłużny lub maczugowaty. Niektóre odmiany osiągają nawet 90 cm długości!.

W zielonkawym lub białym miąższu regularnie rozmieszczone są nasiona. Uprawiając ogórki, należy pamiętać o ich dużych wymaganiach wodnych i pokarmowych. Nie stosujemy jedynie nawozów o dużej zwartości azotu, a glebę możemy wzbogacać kompostem. Korzystny wpływ na zdrowy rozwój rośliny wywiera też opryskiwanie jej wyciągiem ze skrzypu. Surowcem medycznym i kosmetycznym są owoce. Zbieramy je w lipcu i sierpniu. Ogórki zawierają 96% wody, 2% cukrów (glukozy i fruktozy), kwasy organiczne, sole mineralne, błonnik oraz niewielkie ilości białka, tłuszczu i witamin.

Kwiat, liść i owoc ogórka. Za: Camerarius-Florilegium, ok. 1590.

Ogórek zawiera enzym askorbinazę, który niszczy witaminę C w innych produktach roślinnych, np. w pomidorach – pamiętajmy o tym, przygotowując sałatki wielowarzywne.

 

Ogórek jest niskokaloryczny – 100 gramów miąższu ma tylko 8 kilokalorii.

Preparaty z ogórka mają działanie moczopędne, ściągające, zmiękczające, wybielające, regenerujące i odtruwające. Kiszone owoce paradoksalnie należy spożywać w nadkwaśności oraz owrzodzeniach żołądka i jelit. Sok z kiszonych ogórków zabija glisty i owsiki u dzieci. Dorośli mogą zwalczać pasożyty jelitowe, popijając nalewkę na nasionach.

Znane od dawna i bardzo skuteczne jest działanie kosmetyczne soku ze świeżych ogórków. Natomiast okłady z ich plasterków doskonale wybielają skórę, wygładzają ją oraz usuwają z niej plamy pigmentowe i piegi. Nadają się do każdego rodzaju cery. W medycynie ludowej sok używany jest regionalnie jako środek przeciwdziałający wypadaniu włosów. W okolicy Tarnopola wykorzystuje się wywar z łodyg ogórków do kąpieli dzieci cierpiących na biegunkę. Ze względu na zawartość kwasu foliowego i pewnej ilości żelaza zaleca się jeść ogórki przy stwardnieniu tętnic, niedokrwistości, chorobach serca i naczyń krwionośnych, chorobach wątroby i nerek.

Ogórek jest bardzo częstym gościem w naszych kuchniach. Stanowi składnik wielu surówek, sałatek, zup, bywa też pogryzany z miodem. Bardzo chętnie sięgamy również po ogórki konserwowe oraz kiszone. Te ostatnie od kilku lat z powodzeniem zdobywają Europę Zachodnią, ponieważ i tam zaczęto nareszcie doceniać ich walory smakowe oraz doskonałą skuteczność w zmniejszaniu "dolegliwości dnia wczorajszego".

Ogórek siewny: A – górna część pędu, B – kwiat pręcikowy (męski), C – kwiat słupkowy (żeński), D – owoc typu jagody, E – przekrój poprzeczny owocu, F – przekrój podłużny owocu. Za: Władysław Kudelka, Wiadomości z botaniki, Lwów 1923.

 

Ksiądz Krzysztof Kluk, autor wydanego w latach 1805–1811 Dykcyonarza roślinnego, zaleca ostrożność w „zażywaniu” ogórków: „Sok słodkawy owocu tego, i jego ziarna, są wielkim orzeźwieniem ludzkich żołądków i krwi: dlaczego ogórki, lub ich sok, są osobliwiey skutecznemi w gorączkach, opadaniu ciała, i febrach wrzodowych. Uleczono tym Hektyków, ale dobry żołądek maiących: w zamulonym bowiem żołądku, Ogórek wielce jest szkodliwy. Ogórki kwaszone zdatne są do pieczeni, ale ktoby ich zażywał do baraniny, bardzoby się zuchwale na ich bezpieczeństwie zasadzał. Sałata z surowych Ogórków z oliwą, octem i pieprzem, potrzebuie mocnego żołądka. Marynowane wzbudzaią wprawdzie appetyt, ale dla korzeni przydanych, bardzo rozpalaią”.

JOLANTA KOCHANOWSKA
Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego
www.biol.uni.wroc.pl

Artykuł w oryginale można przeczytać w piśmie "Ogród Wita" [pobierz artykuł]