Lonicera - wiciokrzew

Popularne pnącze o ozdobnych kwiatach, rurkowatych, u niektórych odmian pachnących. Nazwa Lonicera upamiętnia żyjącego w XVI w. niemieckiego przyrodnika Adama Lonitzera, autora znanego herbarza. Rodzaj Lonicera należy do rodziny Caprifoliaceae.

 

lonicera periclymenum kwiaty
Lonicera periclymenum 'Serotina' (fot. Sz. Marczyński)

Znanych jest około 180 gatunków rosnących na półkuli północnej. Większość z nich jest krzewami o wzniesionych pędach, zaliczanymi do podrodzaju Lonicera – suchodrzew, ale są również silnie rosnące pnącza o pędach spiralnie owijających się wokół podpór, które zalicza się do podrodzaju Caprifolium – wiciokrzew. O nich właśnie chcę napisać parę słów.

Na świecie znajduje się w uprawie około 20 gatunków oraz kilkadziesiąt odmian wiciokrzewów, z tego w Polsce uprawia się około 20 taksonów (gatunków i odmian). Wiciokrzewy mają liście wyrastające naprzeciwlegle, w parach. U wielu gatunków szczytowe liście są parami zrośnięte, tworząc charakterystyczne talerzyki. Liście są najczęściej zielone lub niebieskozielone, ale u niektórych odmian mogą mieć również inne barwy, np. Lonicera japonica 'Aureoreticulata' ma liście żółto unerwione, a liście Lonicera japonica 'Purpurea' jesienią i zimą przybierają barwę purpurową.

Główną ozdobę wiciokrzewów stanowią białe, żółte, szkarłatne lub fioletowe kwiaty – rurkowate, długie, zwykle z dwoma wywiniętymi wargami, u wielu gatunków i odmian, pachnące. Wiciokrzewy rozpoczynają kwitnienie w 2-4 roku po posadzeniu. Kwiaty zebrane są w trzykwiatowe wierzchotki, ułożone parami w kątach liści lub w główki na szczytach pędów i w zależności od gatunku czy odmiany rozwijają się od końca maja do października.

U wielu wiciokrzewów dekoracyjnie wyglądają również owoce – wielonasienne, błyszczące jagody o jaskrawych barwach od pomarańczu przez szkarłat do fioletu. Dojrzewają od lipca do października. Mogą stanowić pokarm dla wielu ptaków, przyciągając je do ogrodu.

lonicera heckrottii Goldflame kwiaty
Lonicera heckrottii 'Goldflame' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera caprifolium Inga kwiaty
Lonicera caprifolium 'Inga' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera brownii Golden Trumpet kwiaty
Lonicera x brownii 'Golden Trumpet' (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera henryi kwiaty
Lonicera henryi (fot. Sz. Marczyński)
lonicera giraldii kwiaty
Lonicera acuminata (fot. Sz. Marczyński)
lonicera japonica Purpurea kwiaty
Lonicera japonica 'Purpurea' (fot. Sz. Marczyński)

 


Wymagania

Wiciokrzewy tolerują większość gleb z wyjątkiem bardzo ubogich i podsychających. Jednak najlepiej rosną i najobficiej kwitną na glebach obojętnych lub lekko zasadowych, przepuszczalnych, żyznych, gliniastych bogatych w próchnicę, wilgotnych, ale nie podmokłych. Najokazalej wyglądają posadzone w pełnym słońcu, ale na takich stanowiskach niektóre wiciokrzewy są najłatwiej (najsilniej) atakowane przez mszyce, dlatego za najbardziej uniwersalne należy uznać stanowisko półcieniste, zasłonięte od gorącego, południowego słońca. Lubią miejsca osłonięte od bardzo silnych wiatrów.

lonicera brownii fuksioides kwiaty
Lonicera x brownii 'Fuchsioides' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera japonica halliana kwiaty
Lonicera japonica 'Halliana' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum Graham Thomas kwiaty
Lonicera periclymenum 'Graham Thomas' (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera japonica Aureoreticulata kwiaty
Lonicera japonica 'Aureoreticulata' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera brownii Golden Trumpet kwiaty
Lonicera x brownii 'Golden Trumpet' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera blanche sandman kwiaty
Lonicera 'Blanche Sandman' (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera periclymenum serotina ogrod
Lonicera periclymenum 'Serotina' (fot. Sz. Marczyński)

 


Zastosowanie

Wiciokrzewy należą do najcenniejszych pnączy ogrodowych, mogą być stosowane w każdym ogrodzie, ale szczególnie dobrze wyglądają w ogrodach naturalistycznych, dużych, gdzie mają zapewniony swobodny wzrost. Osiągają wysokość 3-6 m (0,5 – 2 m rocznie). Wiciokrzewy nadają się świetnie do wspinania po konstrukcjach przy ścianach, łukach, bramkach, kratach, pergolach, altanach, ale mogą porastać również pnie starych drzew, na których umocowano linki lub siatkę, której się przytrzymają.

Posadzone przy ogrodzeniach mogą stworzyć atrakcyjną osłonę przed wiatrem, kurzem i okiem przechodniów, zastępując żywopłot. Szczególnie dobrze nadaje się do tego zimozielony gatunek Lonicera acuminata. Niektóre wiciokrzewy (np. Lonicera japonica 'Halliana' i 'Hall's Prolific') mogą być stosowane jako rośliny okrywowe, do przykrywania dużych powierzchni, również w zieleni publicznej. Wiciokrzewy o pachnących kwiatach (np. Lonicera caprifolium, Lonicera periclymenum, Lonicera x heckrottii, Lonicera japonica oraz ich odmiany) dobrze jest sadzić w pobliżu wejść (furtki, drzwi), okien i ławek.

Wiciokrzewy są częstym składnikiem tradycyjnych czy rustykalnych ogrodów. Mogą być stosowane osobno lub wspólnie z innymi pnączami, np. różami pnącymi czy powojnikami. Do tego celu najlepiej wybierać powojniki (Clematis) wymagające silnego cięcia, np. z Grupy Viticella lub wielkokwiatowe późno kwitnące, które co roku wczesną wiosną przycina się tuż nad ziemią. Inne cięcie powojników będzie bardzo trudne do wykonania, gdyż ich pędy przeplotą pędy wiciokrzewów.

lonicera japonica halliana krzak
Lonicera japonica 'Halliana' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum Graham Thomas krzak
Lonicera periclymenum 'Graham Thomas' (fot. Sz. Marczyński)
lonicera giraldii krzak
Lonicera acuminata (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera giraldii na plocie
Lonicera acuminata na płocie (fot. Sz. Marczyński)
lonicera giraldii na drzewie
Lonicera acuminata na drzewie (fot. Sz. Marczyński)

 


Pielęgnacja

Większość wiciokrzewów tnie się słabo, tylko w miarę potrzeby. Rosnąc swobodnie wyglądają najładniej i kwitną najobficiej. Chcąc uzyskać okazałe rośliny – pierwsze 1 – 3 lata dobrze jest poświęcić na ich formownie. Po posadzeniu powinno się przyciąć wszystkie pędy do 1/3 wysokości, aby wytworzyły silne rozgałęzienia u podstawy. 2-4 najsilniejsze nowo wyrosłe pędy, aby stworzyły silną podstawę krzewu, a pozostałe usuwamy. W następnych latach wiciokrzewy kwitnące na pędach zeszłorocznych np. wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium) czy wiciokrzew Tellmanna (Lonicera x tellmanniana) tniemy bardzo słabo, usuwając tylko pędy słabe, zamarłe lub zagrażające sąsiadom.

Wiciokrzewy kwitnące na pędach tegorocznych np. wiciokrzew japoński (Lonicera japonia) i jego odmiany, czy wiciokrzew Heckrotta (Lonicera x heckrottii) można ciąć silnie wczesną wiosną, nie obawiając się, że pozbawi nas to kwiatów. Po kilku latach wszystkie wiciokrzewy mogą ogałacać się od dołu, tworząc liście i kwiaty tylko w górnych częściach rośliny. Aby temu przeciwdziałać co 5-6 lat dobrze jest przeprowadzić silne cięcie odmładzające. Najlepiej rozłożyć jest to na 2 lata, każdego roku wycinając połowę najstarszych pędów, tuż u podstawy.

lonicera japonica halliana ciecie
Lonicera japonica 'Halliana' - cięcie (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum serotina ciecie
Lonicera periclymenum 'Serotina' - cięcie (fot. Sz. Marczyński)
lonicera heckrottii ciecie
Lonicera x heckrottii 'American Beauty' - cięcie (fot. Sz. Marczyński)

 

Wiciokrzewy dobrze jest intensywnie podlewać i nawozić. Nawożąc nawozami o spowolnionym działaniu, np. Osmocote 5-6M, wystarczy jedno nawożenie w roku, w końcu kwietnia w dawce 20-30 g na roślinę (2-3 łyżeczki od herbaty wsypane do 3-5 otworków głebokości 5 cm).

lonicera japonica Aureoreticulata liscie
Lonicera japonica 'Aureoreticulata' - liście (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclimenum graham thomas liscie
Lonicera periclymenum 'Graham Thomas' - liście (fot. Sz. Marczyński)
lonicera giraldii liscie
Lonicera acuminata - liście (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera japonica Purpurea liscie
Lonicera japonica 'Purpurea' - liście (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum serotina owoce
Lonicera periclymenum 'Serotina' - owoce (fot. Sz. Marczyński)
lonicera henryi owoce
Lonicera henryi - owoce (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera giraldii owoce
Lonicera acuminata - owoce (fot. Sz. Marczyński)
lonicera caprifolium Inga owoce
Lonicera caprifolium 'Inga' - owoce (fot. Sz. Marczyński)
lonicera brownii dropmore scarlet owoce
Lonicera x brownii 'Dropmore Scarlet' - owoce (fot. Sz. Marczyński)

 

lonicera caprifolium maczniak liscie
Lonicera caprifolium - mączniak na liściach (fot. Sz. Marczyński)

lonicera caprifolium maczniak
Lonicera caprifolium - cała roślina zniszczona przez mączniaka (fot. Sz. Marczyński)

 


Choroby i szkodniki

Najbardziej uciążliwym szkodnikiem wiciokrzewówmszyce, które pojawiają się na wierzchołkach roślin w maju, tuż przed kwitnieniem. Mszyce atakują zwłaszcza najmłodsze pędy, liście i pąki kwiatowe. Zwijają się one, żółkną, są zdeformowane i ograniczone we wzroście, pokryte lepką spadzią. Najczęściej atakowane są Lonicera caprifolium, Lonicera periclymenum, Lonicera x tellmanniana i Lonicera x brownii oraz odmiany należące do tych gatunków, zwłaszcza gdy rosną na stanowiskach suchych lub słonecznych. Zwalczanie polega na opryskaniu wiciokrzewów preparatem owadobójczym natychmiast po pojawieniu się pierwszych mszyc.

Najgroźniejszą chorobą wiciokrzewów jest mączniak prawdziwy. Powoduje on powstawanie białego, mączystego nalotu na górnej stronie liści. Z czasem mogą pojawiać się czerwieniejące i brązowiejące plamy, które prowadzą do całkowitego zasychania liści. Poszczególne gatunki, a nawet odmiany, bardzo się różnią podatnością na tę chorobę. Szczególnie wrażliwy jest wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium), ale odmiana tego gatunku -

lonicera caprifolium Inga maczniak
Lonicera caprifolium 'Inga' - odmiana tolerująca mączniaka (fot. Sz. Marczyński)

'Inga' toleruje mączniaka i jest porażana tylko w niewielkim stopniu. Odporna na mączniaka jest większość odmian Lonicera periclymenum (w tym 'Graham Thomas' i 'Serotina'), Lonicera japonica (z wyjątkiem wrażliwej 'Aureoreticulata'), Lonicera x heckrottii i Lonicera x brownii. Mączniak prawdziwego można zwalczać opryskując rośliny tuż po wykryciu pierwszych objawów którymś z zalecanych aktualnie preparatów. Opryskiwanie należy powtórzyć 2-3 razy co 10 dni, zmieniając preparaty.

 


Gatunki i odmiany

 

lonicera caprifolium kwiaty
Lonicera caprifolium (fot. Sz. Marczyński)

lonicera giraldii krzak
Lonicera acuminata (fot. Sz. Marczyński)

lonicera heckrottii Goldflame
Lonicera x heckrottii 'Goldflame' (fot. Sz. Marczyński)

lonicera japonica halliana krzak
Lonicera japonica 'Halliana' (fot. Sz. Marczyński)

lonicera periclymenum Graham Thomas krzak
Lonicera periclymenum 'Graham Thomas' (fot. Sz. Marczyński)

lonicera blanche sandman kwiaty
Lonicera 'Blanche Sandman' (fot. Sz. Marczyński)

lonicera tellmaniana
Lonicera x tellmanniana (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum chojnow liscie
Lonicera periclymenum 'Chojnów' - liście (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum chojnow owoce
Lonicera periclymenum 'Chojnów' - owoce (fot. Sz. Marczyński)
lonicera periclymenum chojnow cala roslina
Lonicera periclymenum 'Chojnów' - cała roślina (fot. Sz. Marczyński)