840

Tom 68 · nr 12 · 2012

zróżnicowania (stacjonarne kultury kalusowo-pę-
dowe i niezróżnicowane kultury kalusowe), bada-
no zdolność akumulacji dwóch lignanów – schizan-
dryny (schizandrol A) i gomisyny A (schizandrol B). 
Kultury kalusowo-pędowe prowadzono na sześciu 
wariantach podłoża Murashige’a i Skooga  (M-S) za-
wierających różne stężenia regulatorów wzrostu 
i rozwoju roślin: auksynę (NAA) i cytokininę (BAP). 
Zawartość obu lignanów w metanolowych ekstrak-
tach z biomasy hodowanej in vitro była zróżnico-
wana i zależna od stężenia regulatorów wzrostu. 
Maksymalne stwierdzone zawartości schizandro-
lu A (70,54 mg%) i schizandrolu B (86,41 mg%) 
były znaczne w porównaniu z ich zawartością w eks-
traktach z organów roślin rosnących in vivo anali-
zowanych w celach porównawczych: liście (odpo-
wiednio 29,69 i 34,50 mg%), owoce (odpowiednio 
132,39 i 106,40 mg%). Kultury kalusowe prowa-
dzono na dwóch z testowanych wariantów podło-
ża M-S. Zawartość oznaczanych lignanów w tym 
materiale była niska, maksymalne zawartości schi-
zandrolu A i schizandrolu B wynosiły odpowiednio 
2,16 i 2,66 mg% [50]. Wyniki te potwierdziły zna-
ną zależność wpływu stopnia zróżnicowania bioma-
sy hodowanej in vitro na akumulację metabolitów 
wtórnych [67].

Analizę lignanów wzbogacono w kolejnym eta-

pie o badania nad akumulacją deoksyschizandryny. 
Zawartość tego związku w ekstraktach z biomasy 
kultur kalusowo-pędowych była również zależ-
na od stężeń NAA i BAP w podłożach M-S, zróżni-
cowana od 34,23 do 308,51 mg%. W ekstraktach 
z kalusa zawartość deoksyschizandryny wynosi-
ła 18,20 mg%. Maksymalne zawartości tego lig-
nanu uzyskane w materiale z kultur in vitro były 
około 7-krotnie wyższe niż w ekstraktach z liści 
(41,01 mg%) i około 5-krotnie wyższe niż w eks-
traktach z owoców (60,72 mg%) [76].

Uzyskane wyniki badań wskazują na poten-

cjalną użyteczność założonych kultur kalusowo- 

-pędowych jako źródła pozyskiwania terapeutycz-
nie ważnych lignanów.

Tożsamość oznaczanych trzech lignanów, po 

ich wyizolowaniu i oczyszczeniu metodami chro-
matograficznymi, potwierdzono analizą spektral-
ną ( 

1

H-NMR) [76].

Uwzględniając niezwykle cenne właściwości bio-

logiczne kwasów fenolowych w hodowanej w kul-
turach stacjonarnych biomasie, badano zdolność 
akumulacji tej grupy związków. Spośród jedena-
stu oznaczanych wolnych kwasów fenolowych 
stwierdzono obecność sześciu: kwasu chloroge-
nowego, p-hydroksybenzoesowego, p-kumaro-
wego, protokatechowego, salicylowego i syryngo-
wego. W kulturach kalusowo-pędowych całkowita 
zawartość tej grupy metabolitów także była zależ-
na od stężeń regulatorów wzrostu w podłożach ho-
dowlanych, zróżnicowana od 14,90 do 60,05 mg%. 
Dominującymi ilościowo związkami w tym mate-
riale były: kwas chlorogenowy (maks. 22,60 mg%) 
i kwas salicylowy (maks. 21,17 mg%). W kultu-
rach kalusowych prowadzonych na dwóch wa-
riantach podłoża M-S, całkowita zawartość kwa-
sów fenolowych była wyższa, równa odpowiednio 
74,54 i 78,24 mg%. Głównymi związkami były 
kwas chlorogenowy (maks. 38,43 mg%) i kwas 
protokatechowy (maks. 20,95 mg%). Całkowita za-
wartość wolnych kwasów fenolowych w ekstrak-
tach z owoców była znaczna (58,08 mg%), w eks-
traktach z liści niska (4,79 mg%). Oznaczenia tej 
grupy metabolitów zarówno w materiale z kultur 
in vitro, jak i w organach roślin rosnących w wa-
runkach naturalnych zostały przeprowadzone po 
raz pierwszy przez mgr farm. A. Szopa w Zakładzie 
Botaniki Farmaceutycznej UJ CM [77].

Analogiczne badania nad akumulacją ligna-

nów i kwasów fenolowych w kulturach wytrzą-
sanych są w toku (

ryciny 5, 6

). Sprawdzana jest 

 

powtarzalność uzyskanych wstępnych wyni-
ków [78, 79]. Wstępne wyniki badań wskazują, 

Rycina 5.

 Wytrząsane kultury pędowe Schisandra chinensis 

(fot. Agnieszka Szopa)

Rycina 6.

 Wytrząsane kultury zawiesinowe Schisandra 

chinensis (fot. Agnieszka Szopa)