botanika farmaceutyczna

833

Tom 68 · nr 12 · 2012

Rycina 1.

 Okaz żeński Schisandra chinensis w okresie owocowania 

(fot. Agnieszka Szopa)

Rycina 2.

 Owoce (A) i nasiona (B) Schisandra chinensis (fot. Agnieszka Szopa)

owoców tego gatunku zostały docenione poza ob-
szarem azjatyckim o wiele wcześniej w Ameryce 
Północnej niż w Europie [9].

Jeden z pierwszych opisów w języku polskim, 

upowszechniający terapeutyczne znaczenie cytryń-
ca chińskiego, przedstawił na łamach Leku w Polsce 
mgr farm. Ekiert R. [10]. Dla większości farmaceu-
tów aktualnie pracujących w aptekach gatunek ten 
jest mało lub bardzo mało znany.

Krótka charakterystyka botaniczna 

gatunku

Cytryniec chiński jest jednym z dziewiętna-

stu gatunków rodzaju Schisandra, występujących 
głównie na terenie Azji Południowo-Wschodniej. 
Gatunek ten jest dwupiennym pnączem, osiągają-
cym nawet 8–15 metrów długości. Swoje naturalne 
stanowiska posiada w północno-wschodnich Chi-
nach, Korei, w Japonii, we wschodniej części Rosji, 
w Primorsku, na Wyspach Kurylskich oraz na Sa-
chalinie (w jego południowej części) [11]. Gatunek 
ten wytwarza atrakcyjnie wyglądające, skupione 
w gronach, niewielkie czerwone jagody o cytryno-
wym smaku [

ryciny 1

 i 

2

].

Ze względu na walory lecznicze, kulinarne, es-

tetyczne, a ostatnio także wzrastające zaintereso-
wanie kosmetyczne, gatunek ten uprawiany jest nie 
tylko w Chinach, Korei, Rosji, ale również na ob-
szarze Ameryki Północnej i w krajach europejskich.

Skład chemiczny

Najważniejszą z leczniczego, kulinarnego i ko-

smetycznego punktu widzenia częścią cytryńca są 
jego owoce. Najistotniejszymi składnikami owo-
ców są lignany, pochodne  dibenzocyklooktadienu. 

Ze względu na ograniczenie ich występowania do 
opisywanego gatunku, związki te często określa-
ne są nawet w profesjonalnych opracowaniach jako 
lignany cytryńca chińskiego [8, 11, 12]. Dokład-
ną charakterystykę tej grupy związków przedsta-
wiono poniżej.

W owocach wykazano ponadto obecność związ-

ków triterpenowych (schintrilakton A i B, wu-
weizidilaktony C–F), fitosteroli (stigmasterol 
i β-sitosterol), witamin (wit. C i wit. E), kwasów 
organicznych (kwas: cytrynowy, fumarowy, jabł-
kowy, malonowy i winowy), poli– i monosachary-
dów (glukoza, fruktoza, arabinoza i galaktoza) oraz 
licznych biopierwiastków (wapń, magnez, żelazo, 
mangan, bor, cynk, chrom, nikiel, miedź i kobalt). 
W owocach występuje ponadto olejek eteryczny 
w ilości około 3%. Składnikami olejku są: mono-
terpeny (borneol, 1,8-cyneol, cytral, p- cymol, 

A

B